19-05-2025 
Door: Robert Teske

Een ongeval kan altijd gebeuren.
Steeds meer lever action wapens komen op de markt, de vraag stijgt, het aanbod neemt toe en dus ook het gebruik van deze wapens is stijgende. Er wordt heel veel geschoten op Nederlandse en buitenlandse schietverenigingen en het gaat allemaal naar wens maar toch kan er af en toe wat misgaan. We kregen van een WLASSH lid te horen dat ergens in Nederland een schutter ernstig gewond is geraakt, wellicht een oog moet missen na een ongeval met een lever action wapen. Geen prettig bericht dus. En wat nu als dit zomaar kan gebeuren met een wapen en dan nog wel een lever action geweer? Is er wat mis met het ontwerp of heeft de schutter iets verkeerds gedaan? Reden genoeg om dit uitvoerig te onderzoeken en het te delen met onze leden uit Nederland, België en Duitsland. En natuurlijk alle lezers die de WLASSH website bezoeken.

Toen we dit bericht doorkregen kwam ook de vraag op ons af of we dit probleem kenden. Er was een onderdeel van een lever action wapen naar achteren geschoten en had het hoofd van de schutter geraakt. 
Het WLASSH archief is groot en het moet wel raar zijn als we dit dan niet zouden hebben. Dus werd het zoeken want hoe ga je dit vinden. Uiteindelijk vonden we onder de noemer "Verschluss sache" een bericht uit 2006 van de Duitse instantie:

Deutschen Versuchs- und Prüfanstalt für Jagd und Sportwaffen (DEVA).

In 2006 werd in het jaarbericht van deze organisatie gewaarschuwd voor een paar ongevallen met oogletsel als gevolg,  ontstaan door het afvuren van een lever action wapen. In beide gevallen ging het om een replica van het Winchester Model 1873 van het Italiaanse bedrijf Uberti. Let wel, het gaat hier om de wat oudere modellen van dit merk.

Ook werd een heel artikel in Amerika gevonden over dit onderwerp. Onder de noemer "The Firing Pin Stop Issue".

Hoeveel ongevallen?
Dus twee ongevallen in Duitsland en nu ook eentje in Nederland. Dat zijn er drie teveel. Maar wat is nu eigenlijk gebeurd?
Eerst willen we benadrukken dat er duizenden mensen schieten met een Uberti replica en naar tevredenheid. En als het al jaren goed gaat, mogen we dan zeggen dat deze replica's niet in orde zijn? Nee natuurlijk niet, hier is meer aan de hand.

Is dit al eerder behandeld in de pers?
Via het DEVA zijn we uiteindelijk terecht gekomen bij het Duitse wapenmagazine Visier. Daar werd in 2008 aandacht besteed aan dit probleem. Hier in Nederland konden we niets vinden. Vreemd genoeg want de fabriek heeft wel degelijk deze informatie gedeeld en ook de nodige stappen ondernomen. Alle importeurs zijn geïnformeerd, dus ook de Nederlandse.
Maar bestaat er wel een echte Uberti importeur voor Nederland? Vaak halen deze wapenhandelaren de spullen uit een naastgelegen land en noemen zichzelf al snel importeur. Een titel die men zichzelf geeft maar dus niet echt de waarheid is. 
In het blad Visier wordt wel over het probleem en de ongevallen gesproken. Er is in ieder geval iets om te lezen.

Wat is nu naar achteren geslagen?
In alle drie de ongevallen is een onderdeel teruggeslagen tegen het hoofd en door het oog van de schutter. Het onderdeel waar we het hier over hebben is een asje. Dit asje of beter gezegd "overgangsonderdeel" is gekoppeld aan de afsluiter en ligt in het wapen tussen haan en afsluiter. Dit onderdeel is naar achteren gevlogen bij afvuren van het geweer. Simpel gezegd, het komt los van hetgeen waar het aan vast hoort te zitten, in dit geval de afsluiter. 
Om het beter te begrijpen zijn we gedoken in de techniek van het Model 1873. Een Winchester Model 1873 (origineel) heeft een afsluiter en slagpin in één unit. Een foto maakt veel duidelijk.

In bovenstaand onderdeel (afsluiter of breech bolt) is dus een slagpin geplaatst uit één geheel. later komen we hierop terug.
De term "stop" slaat op de blokkering van de slagpin in de afsluiter.

Uberti heeft het originele ontwerp iets aangepast.
Als we een Model 1873 van Uberti nader bekijken dan zien we dat de afsluiter en slagpin anders zijn opgebouwd. Om waarschijnlijk productie- technische redenen heeft men gekozen voor een andere aanpak. In de afsluiter is niet een uit één geheel gemaakte slagpin geplaatst maar een gedeelde slagpin. Een kleine slagpin aan de voorzijde in de afsluiter en een daaraan gemonteerd koppelstuk of zoals de Duitsers het mooi zeggen, een  Übertragungsstück.

De Amerikanen noemen dit achterste onderdeel, wat ook de haan spant, een firing pin extension. Dit koppelstuk is verbonden aan de afsluiter met een wel zeer kleine borgpin van 1,48 mm dikte. En juist dat is nu het grote probleem. Dit pennetje wat de boel bij elkaar moet houden is te dun en van niet al te sterk materiaal gemaakt.

Verschil tussen origineel en replica.
Als we de bovenste afbeelding bekijken: Links slaat de hamer tegen deze as aan en de energie wordt doorgegeven aan de echte slagpin welke in de afsluiter ligt.
Het grote verschil tussen een origineel en een replica is dus de slagpin. Bij het origineel is deze uit één stuk gemaakt en wordt het geborgd aan de afsluiter met een degelijke pin en later met een retractor en bij de replica bestaat de slagpin uit twee delen en wordt het achterste deel van de slagpin, het koppelstuk geborgd middels een fragiel pinnetje. 
Er is een overzichtsfoto geplaatst in het Duitse wapenmagazine Visier van deze verschillende productie methoden. Het is lastig om dit enigszins scherp te kunnen afdrukken maar we wilden het u zeker niet onthouden.

Wat heeft de fabriek gedaan na 2006?
Om te beginnen hebben ze het probleem erkend en de zaak direct opgepakt. Ongevallen door fouten in het ontwerp is iets wat klanten niet prettig vinden. Dat kost gewoon klanten en kan de goede naam voor lange tijd verpesten.
De Uberti ingenieurs hebben de dunne pin vervangen door een dikkere en stevigere uitvoering. Van 1,48 mm ging men naar 1,98 mm en ook het staal werd verbeterd. Niet lang daarna is men weer de zaak gaan bekijken en is een oplossing bedacht met een blokkeerclip, een zogenaamde retractor.
In de foto zien we van boven naar beneden de volgende onderdelen:

Nr. 1   De eerste versie van Uberti met de dunne 1,48 mm borgpin.
Nr. 2   De aangepaste versie met de verbeterede 1,98 mm dikke borgpin.
Nr. 3   Het laatste ontwerp met de van onderen ingeschoven borgclip (retractor).
Nr. 4   Een originele Winchester afsluiter met slagpin.
Nr. 5   Een losse originele Winchester slagpin uit één geheel. 

Daarnaast zijn alle importeurs geïnformeerd en is aangeboden om tegen kostprijs dit te laten controleren en te vervangen.
Men stelde zelfs voor om een soort APK voor lever action wapens in te voeren. Om zo elke twee jaar een uitgebreide controle te doen en in te grijpen indien nodig.

Niet zelf aan het wapen gaan rommelen.
Ook gaf men dringend aan om niet zelf iets aan het wapen te gaan doen en dit over te laten aan ervaren wapensmeden.
Het plaatsen van een nieuwe dikkere borgpin alleen is niet het werk, ook de koppelafstand (juiste speling) is van groot belang. Ook deze moet aangepast worden omdat de dikkere pin voor een iets mindere speling zorgt. De speling moet aangepast worden zodat het wapen goed kan functioneren. De slagpin moet net voldoende uit de afsluiter komen om het slaghoedje voldoende te raken.

Waar start dit probleem nu precies?
We weten nu wat naar achteren uit het wapen komt zetten en dat het pennetje wat de achterzijde van de slagpin (koppelstuk) en de afsluiter met elkaar verbindt niet deugdelijk is en kan breken. Maar is dat nu ook de echte oorzaak?
Er wordt al jaren met deze wapens geschoten en zonder problemen.
En ook hier geeft de fabriek via het wapenmagazine Visier uitleg. Niet alle schutters gaan deugdelijk met hun wapens om en gebruiken niet altijd de juiste munitie. Vaak worden de replica's, al hebben ze een nitro keurmerk, veel te zwaar belast.
En een Model 1873 blijft een wapen met een relatief zwak vergrendelsysteem en kan niet tegen te zwaar geladen munitie.

Het kniegewricht (toggle link, zie afbeelding hierboven) wordt dan veel te zwaar belast. En niet alleen dat, door deze te zware belasting kan bij doorslag van een slaghoedje (Zündhütchendurchbläser)   gasdruk langs de slagpin naar achteren gaan. Aha, deze druk komt dan ook tegen het koppelstuk aan. Het borgpinnetje is al niet sterk en krijgt nu ook dit te verduren. De afschuivingskrachten lopen op en opeens is het raak, de pin breekt  en het koppelstuk komt los en slaat naar achteren, over de haan heen en in het verlengde daarvan, in het oog van de schutter. Je moet er maar niet teveel aan denken maar is dit wel de juiste volgorde?

In Amerikaanse vakbladen staat het volgende:

So why would Uberti and Winchester start using the weaker pin in the replicas?

Ja zeg het maar.
Dat ze het merk Winchester koppelen aan de uitdrukking "replica's" heeft alles te maken met de overzeese productie bij de Japanse firma Miroku. Deze wapens worden ook vaak replica's genoemd ondanks dat de Winchester fabriek uit de VS ze laat bouwen. Het blijft een gevoelig punt, een bekend Amerikaans iconisch wapen in Japan laten bouwen of elders.
Wat opvalt is dat de Uberti fabriek wel heel veel aandacht schenkt aan het onderhoud en de gebruikte munitie. Alsof het daar alleen aan ligt. Ook een manier om de aandacht van het echte probleem af te leiden en op voorhand te suggereren dat het toch altijd wel aan de gebruiker zal liggen.

Maar er was nog een derde oplossing.
In plaats van een borgpin werd een borgclip geplaatst. Dit is te zien onder nr. 3 van de overzichtsfoto. Deze kwam op de plaats waar de asjes voor de kniegewrichten (toggle links) normaal gesproken aan de afsluiter zitten. I.p.v. een paar vaste asjes aan beide zijden werd een grotere as doorgestoken door de toggle link, de afsluiter en de borgclip (retractor).

Deze oplossing was sterker en was beter bestand tegen de afschuifkrachten die konden optreden.

Maar was dit wel een Uberti uitvinding?
Helaas niet, dit onderdeel werd ook al in de originele latere Winchester modellen 1873 toegepast. daar werd om de uit één geheel bestaande slagpin geborgd door een zogenaamde firing pin retractor. En dan zijn we weer terug waar het allemaal begon, in de Winchester fabriek. 

Had Uberti dit kunnen voorkomen?
Waarschijnlijk wel. Als Uberti zich had gehouden aan de originele blauwdrukken van Winchester hadden we waarschijnlijk geen ongevallen als deze meegemaakt. Want waarom fabriceerden ze een deelbare slagpin en deden andere fabrikanten van replica's dit niet? De bedrijven Euroarms en Chaparral Arms hielden zich aan het origineel vast. Maar ja, zoals eerder gezegd, om productie technische redenen waarschijnlijk om zo wat geld te besparen of om bepaalde patenten te omzeilen.  
Een Amerikaanse gunsmith omschrijft het als volgt:

Winchester used the retractor in all its 73’s and 76’s except for the 22 cal. The replicas used the pin because it shaved some money off the cost of the gun.

Nog even wat extra informatie van de technische redactie van WLASSH.
Het is voor ons toch niet helemaal te bevatten dat het wapenmagazine enkel de schuld legt bij een doorgeslagen slaghoedje.
Natuurlijk zorgt dat voor druk naar achteren maar is de fout dan al niet veel eerder begonnen. Wanneer hebben we nu een doorgeslagen slaghoedje? Dat hebben we alleen bij een te ver doorslaande slagpin en dat komt zelden of nooit voor. 
Voordat het ongeval plaatsvond functioneerde het wapen immers naar behoren en was er geen doorslag van een slaghoedje.
De Uberti fabriek heeft dringend geadviseerd dat de klus enkel door een vakman geklaard mag worden. We noemde het al, dikker borgpinnetje plaatsen en de speling van de delen op elkaar afstemmen. Deze speling is meer van belang dan we zouden denken. En ook die kleine borgpin is veel belangrijker dan we nu beseffen.

Onze technische redactie denkt er als volgt over:

Het doel van de kleine blokkeerpin.
De blokkerpin heeft meerder doelen. Het blokkeert de slagpin tegen het te ver doorslaan tegen het slaghoedje en het blokkeert de extension pin zodat de haan gespannen kan worden maar er geen kracht op de slagpin overgebracht wordt. De speling in dit onderdeel van de infrezing is dus erg belangrijk.
Met deze twee belangrijke punten in gedachten hebben we een andere kijk op de zaak. En zo zal het wel zijn gegaan:

Bij veel gebruik van het wapen moet dus ook veel de haan gespannen worden. Elke keer weer drukt de extension pin de haan naar achteren. De reactiekracht wordt overgedragen op de kleine borgpin welke in de afsluiter is geplaatst. Als deze borgpin "moe" wordt, kan het voorkomen dat er schade kan optreden, de afschuifkrachten kunnen zelfs een breuk veroorzaken.
Op den duur kan het zelfs zo zijn dat deze breuk zo groot wordt dat de pin al verbuigt of zelfs breekt. 
Als op zo'n moment het wapen wordt afgevuurd zal de extension pin te ver doorslaan door het ontbreken van een deugdelijke blokkering en dus ook de slagpin te ver verplaatsen met doorslag van het slaghoedje tot gevolg.
Ja, en dan hebben we natuurlijk de druk die in de huls en kamer aanwezig is. Bij een .44-40 kan dit zomaar 1100 Bar zijn maar een .357 Magnum genereert zomaar 3000 Bar. Genoeg druk om de nu niet geblokkeerde onderdelen naar achteren te laten schieten met alle ellende van dien. De blokkerpin is te dun gekozen en dat is gewoon de oorzaak. Een doorgeslagen slaghoedje is het gevolg van het ontbreken van een begrenzer, het borgpinnetje in dit geval.
 

Nawoord
Uiteindelijk beschrijven we hier enkel de technische kant van het verhaal maar weten we niet welke munitie de schutters hebben afgevuurd. Misschien heeft een vorige eigenaar wel het wapen zwaar belast en slecht onderhoud gepleegd. Een nieuwe eigenaar mag dan de eventueel daarop volgende ongemakken ervaren. Misschien waren de geweren al dusdanig versleten dat ze al niet meer veilig waren. We kunnen en mogen daar dus niets over schrijven, simpelweg omdat we het niet weten.
Wat wel geschreven mag worden is dat schutters natuurlijk ook fouten maken en de wapens soms veel te zwaar belasten. Dat weten we immers allemaal. Een punt waar de fabriek ook zeer nadrukkelijk op wijst en dat is logisch. Jarenlang een product goed gebruiken en opeens is het raak en vliegt de boel uit elkaar. Niet alle details zijn bekend en wat dan? Een claim neerleggen bij de fabriek als zoveelste eigenaar? Dat kan natuurlijk ook niet en zal niets opleveren. Er zal altijd verwezen worden naar de gebruikers en altijd zal gezegd worden dat men niet volgens de voorschriften heeft gehandeld. Kansloos dus!
Waarschijnlijk zijn er nu nog veel geweren in gebruik met een originele 1,48 mm dikke borgpin. Wie zal het zeggen? En misschien blijven ze bij goed onderhoud en normaal gebruik wel gewoon goed functioneren.

Dit artikel is enkel geschreven om u als schutter te waarschuwen.
Geen paniek, dat is nergens voor nodig omdat dit een unieke situatie is die zelden voorkomt. Maar heeft u een ouder model Uberti met toggle link vergrendeling in gebruik dan adviseren we dringend om het volgende te doen:

Een grondige check laten uitvoeren door een goede wapensmid 

Het kan een hoop ellende voorkomen en geeft u de zekerheid dat het in orde is. 

Controleer uw wapen regelmatig en let goed op uzelf en de andere schutters.

Robert Teske